سفرنامه‌های اروپایی یکی از منابع ارزشمند برای شناخت فرهنگ، هنر و سبک زندگی ایران در سده‌های گذشته هستند. بسیاری از جهانگردان و دیپلمات‌های اروپایی که در قرون ۱۶ تا ۱۹ میلادی به ایران سفر کردند، در خاطرات خود به فرش‌های دستباف ایرانی اشاره کرده‌اند. این اشاره‌ها، نه‌تنها تأییدی بر اصالت و شکوه فرش ایرانی است، بلکه نشان‌دهنده‌ی تأثیر فرهنگی قالی در ذهن خارجیان است.
فرش ایرانی در نگاه نخستین جهانگردان
جهانگردانی مانند ژان شاردن، کمپفر، نیکیتین و تاورنیه در نوشته‌های خود از فرش‌هایی سخن گفته‌اند که کف کاخ‌ها، کاروان‌سراها و خانه‌های مردم ایران را می‌پوشاند. آن‌ها از رنگ‌های درخشان، ظرافت طرح و دوام بافت فرش‌ها شگفت‌زده بودند. در بسیاری از این نوشته‌ها، فرش ایرانی به‌عنوان کالایی لوکس، هنری و فرهنگی معرفی شده است.
فرش ایرانی به‌عنوان سوغات سلطنتی
برخی از سفرنامه‌ها روایت می‌کنند که فرش‌های ایرانی به‌عنوان هدیه‌هایی ارزشمند به شاهزادگان و مقامات خارجی داده می‌شد. این هدایا، در بسیاری از موارد، باعث شگفتی و تحسین دریافت‌کنندگان می‌شد و بعدها در کاخ‌های اروپایی مانند ورسای و باکینگهام به نمایش درآمدند.
الهام‌بخشی فرش در هنر غرب
پس از آشنایی با قالی ایرانی، هنرمندان اروپایی در آثار نقاشی، معماری داخلی و طراحی‌های خود از نقش‌مایه‌های فرش‌های ایرانی الهام گرفتند. در تابلوهای قرون وسطی و رنسانس، فرش‌های ایرانی به‌عنوان نماد تجمل و قدرت زیر پای پادشاهان و قدیسان تصویر می‌شدند.
روایت‌های متفاوت، تحلیل‌های فرهنگی
اگرچه بیشتر سفرنامه‌ها از قالی ایرانی با تحسین یاد کرده‌اند، اما برخی نویسندگان نیز تفاوت‌های فرهنگی را برجسته کرده‌اند؛ مثلاً استفاده گسترده از فرش در زندگی روزمره، خوابیدن بر آن یا حتی غذا خوردن روی آن، برای اروپاییان عجیب اما جالب بوده است. این تفاوت‌ها موجب شکل‌گیری نوعی برداشت فرهنگی عمیق از سبک زندگی ایرانیان شد.
نتیجه‌گیری
سفرنامه‌های اروپایی سندی زنده از درخشش فرش ایرانی در ذهن و فرهنگ غرب هستند. این روایت‌ها نشان می‌دهند که قالی ایرانی نه‌تنها در مرزهای جغرافیایی خود محدود نماند، بلکه روح و زیبایی آن از طریق کلمات جهانگردان به سراسر جهان منتقل شد. بازخوانی این متون می‌تواند به درک دقیق‌تری از ارزش فرهنگی فرش ایرانی کمک کند.
